BEŞİKTAŞ’TA BİR TAYYARE FABRİKASI

Belgesel Sinemacılar Birliği’nin sayısı 2000’e ulaşan yerli ve yabancı belgeselden oluşan arşivini Eylül ayı sonuna kadar Karaoğlan Gençlik Merkezi’nde misafir ediyoruz. Bu güzel işbirliğini bir belgesel gösterimiyle taçlandırıyoruz. Savaş Güvezne’nin yönettiği “Beşiktaş’ta Bir Tayyare Fabrikası” belgeselini 25 Temmuz 2019 tarihinde Karaoğlan Gençlik Merkezi’nde yönetmenin katılımıyla izliyoruz.

Belgesel hakkında

Belgeselin kahramanı Nuri Demirağ… Bir iş adamı… Cumhuriyet’ın ilk döneminde demiryoları ihalelerine girerek Türkiye’de en fazla demiryolu inşaatı yapan müteahhit olmuş, yaptığı işlerin mükemmelliği ve çabası ile, bir efsane olarak anılmıştır. “Sanayi neferim” diye adlandırdığı Nuri Beye, Atatürk “Demirağ” soyadı vermiştir.

Demirağ toplam 1012 km. demiryolu inşaatı gerçekleştirmiştir. 548 km. uzunluğundaki Samsun-Erzurum hattı tamamlandığında; 22 km. uzunluğunda 138 tüneli, 22 demir köprüsü, yaz günlerinde bir günde çalışan sayısı 27 bini bulan işçi mevcuduyla Türk müteahhitliğinin iftihar vesilelerinden birisidir. Cumhuriyetin çok önemli fabrikalarınından Karabük Demir Çelik, Bursa Merinos, İzmit Seka Kâğıt Fabrikaları ve Ankara’da bazı bakanlık binalarının müteahhitliğini de yapmıştır.

Nuri Demirağ’ı yalnızca yeni kurulmuş Cumhuriyetin ilk girişimcilerinden biri değil, ulusal özgüvenimizi kazanma yönünde mücadele eden, inandığı projelere yerli mühendis ve işçilerle imza atması açısından da yaşadığı dönem içinde ayrı bir öneme sahiptir.

1930’larda dünyada daha emekleme çağında olan havacılık sektörüne yatırım yapmış. Beşiktaş’ta bir fabrika ve Yeşilköy’de de bir havaalanı kurmuştur. Türk Hava Kurumu’nun sipariş ettiği 64 planör ve 12 uçağı imal etmiş, ama uçaklar teknik nedenler ileri sürülerek rededilmiştir. Elinde kalan bu uçakların iyi ve güvenilir olduğunu ispatlamak için bir uçuş okulu kurmuş, toplam 420 plot yetiştirmiştir. 60 bin saat uçuş yapan uçaklar hiç kaza yapmamıştır. Bu uçakların yurtdışına satışına da yasak getirilmiş, fabrikası ve havaalanı istimlak edilmiştir. Yaptığı çift motorlu yolcu uçağı da dikkatleri üzerine çekerken, dönemin yetkililer tarafından uçuşu yasaklanmıştır.

Dünya savaşının gölgesinde, özel havacılık sanayi gibi çok önemli bir alanda böylesine bir teşebbüsün neticesiz kalması, hatta reddedilmesinin altındaki sebepleri, dönemin siyasi tarihihinin irdelenmesi ve Nuri Demirağ’ın davranış ve ilişkilerinin, tanıklar ve tarihçilerle araştırılması bu belgeselin içeriğini oluşturuyor.

Yönetmen hakkında

Mustafa Savaş Güvezne l948 yılında İstanbul’da doğdu. Yüksek öğretimini Teknik Öğretmen Okulu’nun Elektronik Bölümünde yaptı (l965-l969). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nda haber merkezinde görev yaptı. Onbir yıl basın kartı taşıyarak gazetelerde ve haber ajanslarında çalıştı. Belgesel filmlerin yanı sıra çok sayıda televizyon programı, tanıtım ve reklam filminde yönetmenlik yaptı. Ulusal ve uluslararası bir çok yarışma-gösteriye çalışmaları ile katıldı. “Beşiktaş’ta Bir Tayyare Fabrikası” 13. belgesel çalışmasıdır. M. Savaş Güvezne Belgesel Sinamacılar Birliği’nin kurucu üyesidir.